Άτταλος

I

Όνομα τριών βασιλιάδων της Περγάμου.

1. Ά. Α’ ο Σωτήρ (269-197 π.Χ.). Ο πρώτος βασιλιάς του ελληνιστικού αυτού κράτους (241-197). Η νίκη του εναντίον των Γαλατών υπήρξε η μεγάλη δόξα του. Χάρη στη διπλωματία και στις στρατηγικές του ικανότητες, έκανε τη χώρα του υπολογίσιμη δύναμη στην ταραγμένη περίοδο της βασιλείας του. Η πολιτική του εναντίον του βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου Ε’ τον ώθησε να κλείσει συμμαχίες, να συμμετάσχει σε συγκρούσεις εναντίον του και να ενισχύσει τους Ρωμαίους με στόλο. Ακολούθησε τη φιλοδυτική αυτή στάση από την ανάγκη να διατηρήσει την ανεξαρτησία της Περγάμου, που την απειλούσαν οι φιλοδοξίες των βασιλιάδων της Μακεδονίας και της Συρίας. Ίδρυσε την περίφημη βιβλιοθήκη της Περγάμου και αφιέρωσε στην Ακρόπολη των Αθηνών μεγάλη γλυπτική σύνθεση με αναπαράσταση της Γιγαντομαχίας.

2. Α. Β’ ο Φιλάδελφος (220-138 π.Χ.). Γιος του Α’ και διάδοχος του αδελφού του Ευμένους Β’. Βασίλευσε από το 159 έως το 138 π.Χ. Πιστός στην πολιτική του πατέρα του, ακολούθησε την ίδια τακτική εναντίον της Μακεδονίας και υπέρ των Ρωμαίων. Υποστήριξε, όπως και εκείνος, τα γράμματα και τις τέχνες στη χώρα του. Το επίθετο Φιλάδελφος του δόθηκε γιατί υπήρξε πιστός συνεργάτης του αδελφού του, αν και μπορούσε να πάρει νωρίτερα τον θρόνο, όταν ο Ευμένης έχασε την εύνοια της Ρώμης. Ίδρυσε στην Αθήνα την ομώνυμη μεγάλη στοά στην ανατολική πλευρά της αρχαίας Αγοράς. Εκεί, μπροστά από το μεγάλο μνημείο, οι Αθηναίοι έστησαν προς τιμήν του χάλκινο ανδριάντα. Και οι δύο πρώτοι Ά., όπως και άλλοι βασιλιάδες της Περγάμου, θαύμαζαν την Αθήνα και τη θεωρούσαν πνευματική τους μητέρα, πιστεύοντας ότι συνέχιζαν στον τόπο τους τη δική της παράδοση.

3. Α. Γ’ ο Φιλομήτωρ (171-133 π.Χ.). Ανέβηκε στον θρόνο το 138 και πέθανε το 133 π.Χ. Εκπληκτική υπήρξε η διαθήκη του, με την οποία κληροδοτούσε το κράτος της Περγάμου στους Ρωμαίους. Η ενέργειά του αυτή έχει προκαλέσει πλήθος συζητήσεων, χωρίς να έχει ακόμα αποσαφηνιστεί η πραγματική αιτία.

Τμήμα του βωμού της Περγάμου, με το περίφημο γλυπτό δημιούργημα των Αττάλων.

Προτομή του Άτταλου Γ’, με τον οποίο τερματίστηκε η ένδοξη εποχή της Περγάμου (Γλυπτοθήκη Κοπεγχάγης).

Η Στοά του Αττάλου, που βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της αρχαίας Αγοράς στην Αθήνα, ονομάστηκε έτσι από τον χορηγό και ιδρυτή της, Άτταλο Β’ τον Φιλάδελφο της Περγάμου (φωτ. Όθωνα Τσουνάκου).

Τμήμα της στοάς του Αττάλου, στην Αθήνα.

II

Όνομα διαφόρων ιστορικών προσώπων.

1. Μακεδόνας στρατηγός (;-336 π.Χ.), θείος της Κλεοπάτρας, δεύτερης γυναίκας του Φιλίππου Β’, γαμπρός του Παρμενίωνα. Ο Φίλιππος Β’ εκτιμούσε πολύ τον Ά. τον οποίο έστειλε μαζί με τον Παρμενίωνα στην Ασία εναντίον των Περσών. Μετά τον θάνατο του Φιλίππου, ο Ά. συμμάχησε με τους Αθηναίους και προσπάθησε να καταλάβει την εξουσία στη Μακεδονία. Ο Αλέξανδρος όμως έστειλε εγκαίρως στρατό υπό τον Εκαταίο. Ο πρώτος, αφού ενώθηκε με τις δυνάμεις του Παρμενίωνα, τον εξόντωσε.

2. Μακεδόνας στρατιωτικός, αδελφός του Αμύντα (4ος αι. π.Χ.). Το φθινόπωρο του 330 π.Χ. κατηγορήθηκε ότι πήρε μέρος στη συνωμοσία του Φιλώτα εναντίον του Μ. Αλεξάνδρου, αθωώθηκε όμως και τοποθετήθηκε σε κάποια μονάδα της φάλαγγας. Μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου, ο Περδίκκας, του οποίου ο Ά. είχε παντρευτεί την αδελφή Αταλάντη, του ανέθεσε την αρχηγία του στόλου. Ενώ βρισκόταν στο Πηλούσιο, ο Ά. πληροφορήθηκε τον θάνατο του Περδίκκα (321 π.Χ.). Αναχώρησε τότε αμέσως για την Τύρο, κατέλαβε την πόλη, έγινε κύριος των θησαυρών του Περδίκκα και συγκέντρωσε τον στρατό του. Η προσπάθειά του να καταλάβει τα νοτιοδυτικά παράλια της Μ. Ασίας αποκρούστηκε από τους Ροδίους. Το 320 πολέμησε μαζί με τον Αλκέτα στην Πισιδία εναντίον του Αντίγονου. Νικήθηκε όμως το 319 κατά τη μάχη στην Κρητόπολη της Πισιδίας. Αιχμαλωτίστηκε από τον Αντίγονο και κλείστηκε σε κάποιο οχυρό φρούριο, απ΄ όπου, χωρίς επιτυχία, επιχείρησε να διαφύγει (317 π.Χ.).

3. Ρόδιος μαθηματικός και αστρονόμος, σύγχρονος, αλλά μεγαλύτερος στην ηλικία, του Ίππαρχου (2ος αι. π.Χ.). Εξέδωσε τα Φαινόμενα του Άρατου με ερμηνευτικό υπόμνημα. Ο Ίππαρχος παραθέτει παραδείγματα από την έκδοση αυτή του Ά. στο έργο του Των Αράτου και Ευδόξου φαινομένων εξηγήσεως βιβλία γ’.

4. Στωικός φιλόσοφος (20 π.Χ. – 50 μ.Χ.). Έζησε στη Ρώμη την εποχή του αυτοκράτορα Τιβέριου (14-37 μ.Χ.). Όπως αναφέρει ο Σενέκας, εξορίστηκε από τη Ρώμη με ενέργειες του συμβούλου Σηιανού που ασκούσε μεγάλη επιρροή στον αυτοκράτορα. Υπήρξε δάσκαλος του Σενέκα, ο οποίος αναφέρει συχνά τις ηθικές του παραινέσεις και μνημονεύει τις έρευνές του για την αστραπή.

III

Όνομα αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Ο όσιος. Από τους συναξαριστές αναφέρεται ως ασκητής. Η μνήμη του τιμάται στις 6 Ιουνίου.

2. Ο μάρτυς. Καταγόταν από την Πέργαμο. Μαρτύρησε επί Μάρκου Αυρηλίου, στον διωγμό της Γαλλίας το 177. Μαζί του μαρτύρησε και η δούλη Βλανδίνα. Η μνήμη τους τιμάται στις 25 Ιουλίου.